ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਇਸ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1469 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਰਾਏ ਭੋਇਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਰੀਆਂ ਧਰਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ, ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕਾੱਲੂ ਮਹਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਜੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਅਲੱਗ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ।
- ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਧਰਮ, ਤੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੜਾਈਆਂ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵੱਲ ਰਹੀ।
ਸੰਨਿਆਸੀ ਦਾ ਜੀਵਨ
ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੰਨਿਆਸ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ, ਉੱਤਰ, ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੇ ਕਈ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਗਏ।
ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਚਰਣ
1. ਪੁੰਡਲੀਕ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਥੇ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।
2. ਬਨਾਰਸ: ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮਨਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ।
3. ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਰੱਖੀ।
ਧਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਇਕ ਓਅੰਕਾਰ: ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਦਾ ਦਾਤਾ ਹੈ।
- ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ: ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ।
- ਸਮਾਨਤਾ: ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਬਰਾਬਰ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦੇ ਹੋਣ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਈ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ:
- ਆਤਮਿਕਤਾ: ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਅਨਿਆਇਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।
- ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ: ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਤਾ, ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਲਾਂ 'ਤੇ ਅਡਿੱਠ ਕੀਤਾ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਸਰ
1. ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਨਾਨਕੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
2. ਗੁਰਬਾਣੀ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਚਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
3. ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਗਠਨ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਗਠਨ ਬਣਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ 22 ਸਤੰਬਰ 1539 ਨੂੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਥਾਂ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਹਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਨੂੰ ਸਦਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
- ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਰੀ humanity ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾਈ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਹਦਾਰੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਆਤਮਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
Frequently Asked Questions
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1469 ਨੂੰ ਰਿਆਸਤ ਨਾਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ (ਹੁਣ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਥਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਕੀ ਸੀ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਥਮ ਉਪਦੇਸ਼ 'ਕਰਤਾ ਪੁੁਰਖ' ਅਤੇ 'ਇਕ ਓਅੰਕਾਰ' ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਇਕ ਹੀ ਰੱਬ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਕੀ ਹਨ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ, ਭਾਈ ਲਹਣਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸੇ ਪੰਜਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਸੰਸਥਾਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਸਤਮ ਦੀ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਕੀ ਹੈ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ 'ਸਰਵ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ' ਅਤੇ 'ਸਮਾਨਤਾ' ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ 'ਉਦਾਸੀਆਂ' ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ' ਅਤੇ 'ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਿਤਾ' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੁੱਢੇ ਹੋਏ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 70 ਸਾਲ ਸੀ ਜਦੋਂ 1539 ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਏ।
